Van Schoonbekestraat 31, 2018 Antwerpen, Belgium
De Dohány Straat Synagoge (foto: F. Tóth Gábor / MÉM MDK)
De tentoonstelling laat de sacrale architectuur van het Hongaarse jodendom zien aan de hand van individuele synagogegebouwen. De auteurs hebben werken geselecteerd die bijna een millennium omspannen, om de kenmerken van de synagoge-architectuur, de gemeenschappen die ze bouwden en hun geschiedenis te presenteren. Na de middeleeuwse synagogen van Sopron, de baroksynagogen van Mád en de neoklassieke synagogen van Óbuda worden ook de synagogen van Pest, de juweeltjes van de romantische architectuur, voorgesteld. Deze gebouwen waren, samen met de koepelsynagogen die rond de eeuwwisseling van de 19e en 20e eeuw werden gebouwd (Győr, Oradea, Szeged, Subotica, Novi Sad), belangrijke mijlpalen in de emancipatie van de Joden. De sacrale gebouwen van de Joodse gemeenschap van Kassa, die werden gebouwd als aanvulling op de Slowaakse haltes in de tentoonstelling, worden eveneens op afzonderlijke tafels getoond en zijn juweeltjes van de Romantische en 20ste-eeuwse moderne architectuur.
De glazen koepel van de Nieuwe Synagoge van Szeged (foto: Krisztina Bélavári / MÉM MDK)
SYNAGOGE-ARCHITECTUUR IN HONGARIJE
Het lot van de synagogen in Hongarije is nauw verweven met de geschiedenis van het land. Uit de periode vóór de Ottomaanse bezetting zijn maar weinig synagogen bewaard gebleven. De Hongaarse synagoge-architectuur kwam tot bloei in de 17e en 19e eeuw, toen joden zich tijdelijk en daarna permanent mochten vestigen in voorheen ontvolkte gebieden. In 1867 gaf de Emancipatiewet, gevolgd door de Religiewet van 1895, een grote stimulans aan de joodse bevolking en hun gemeenschappen. In deze twee eeuwen werden imposante synagogen gebouwd in de stijl van kerken en stadspaleizen. In de meeste gevallen, of het nu in kleine plaatsen, steden of de hoofdstad zelf is, zijn er gebouwen uit de grond verrezen die de kracht van de gemeenschap overtreffen en haar prestige en cultuur vertegenwoordigen. Hier werden koepel- en torensynagogen gebouwd, gebruik makend van de technologische verworvenheden van die tijd: gegoten en vervolgens geklonken ijzer; gips- en Rabitzconstructies; gasverlichting en vervolgens elektriciteit. Ook christelijke kerkarchitectuurfirma's deden hun intrede in een of ander project: dakpannen en pyrograniet van Zsolnay, orgels van Angster, glas-in-lood van Miksa Róth en Manó. Met het Verdrag van Trianon in 1920 werden veel synagogen, net als andere monumenten in het land, buiten de grenzen van Hongarije gebracht. De economische crises en het groeiende antisemitisme na de Eerste Wereldoorlog hadden geen positief effect op de synagoge-architectuur. Vanaf de jaren twintig werden er nog maar sporadisch synagogen gebouwd. Na de Tweede Wereldoorlog hielden veel synagogen en joodse gemeenten in het land op te bestaan of raakten ontvolkt. Onder druk van de staat verkocht het Joodse centrale orgaan verschillende gebouwen: in sommige gevallen werden culturele instellingen, concertzalen of bibliotheken gebouwd in wat voorheen synagogen waren geweest, maar andere werden omgebouwd tot meubelzaken, televisiestudio's of pakhuizen. En sommige werden gesloopt voor stadsvernieuwing. De verwachte renaissance na de machtswisseling (1989/1990) heeft niet mogen plaatsvinden. De laatste jaren zijn verschillende synagogen met overheidssteun gerenoveerd. In de afgelopen 30 jaar zijn geen nieuwe, imposante synagogen gebouwd, maar overal in het land zijn kleine gebedsruimten ingericht. Verscheidene voorheen niet meer gebruikte gebouwen zijn door de joodse gemeenschap verbouwd voor de eredienst.
Bezoek alleen op reservering: 32 2 209 0750 / info@bmki.be
De tentoonstelling is een gezamenlijk project van de Hongaarse Academie van Kunsten en het Hongaars Museum voor Architectuur en het Documentatiecentrum voor Monumentenzorg.
Curator: dr. Ágnes Ivett Oszkó, kunsthistoricus, MÉM MDK
Projectleider: Ágnes Komlóssy, hoofd van de afdeling Internationale en Transnationale Aangelegenheden van het MMA